Kars Platosu, Sarıkamış 1936, beş kardeşli çekirdek ailede kuzen evliliği yok…
Rönesans çağı portre görselliği çağrıştıran büyük fotoğrafa bakalım. Kars Platosu nüfus hareketleri için bu aile, burada örnek bir imgelem oluşturdu.
Geçen yüzyılın ilk yıllarında anne, baba; beş çocuk yedi kişilik bir çekirdek aile var.
Yedi kişilik çekirdek aileden dördünün burada bulunması ile bu fotoğraf çoğunluk belgeselidir. Yüz yıl önce tek eşlilik ve kadın erkek eşitliği olan bu ailede birinci, ikinci derecede aile içi evlilik de yok. Şöyle ki teyze, hala, amca, dayı çocukları; gelin ve damat yok.
Değerli İzleyici,
Bu fotoğrafta dört kardeş ve dördü de evli oldukları için dört çekirdek aile imgelemi var. Yeni özlükleriyle dört çekirdek aile imgelemi evet.
Yanda görülen üçüncü çocuğuna hamile ortanca kardeşle, yüzyıl başlarında yedi kişi olan çekirdek aile, 1936 öncesi gelin, damat, torunlarla yirmi üç kişidir.
Toplam sayı; dört erkek, üç bayan ve yedi çocukla on dört kişidir bu fotoğrafta görülenler. Bu fotoğrafta bir simge daha var; burada yedi erişkin kişiye karşın yedi çocuk görüyoruz.
İlk kuşak anne ve baba burada yok. Bu nedenle bu fotoğrafta görülen büyükleri ‘ilk kuşak’ diye adlandırıyorum. Burada görülen anneler ve babalar ardılı çocuklar ikinci kuşaktır.
Büyük ağbi, burada görülen beş çocuk ve görülmeyen en büyük kız çocuğu ile altı çocuklu baba, 1936’da yedinci kez baba olacak.
Arka planda ayakta duran iki kardeş (küçük kardeşin eşi burada yok) ve iki damat, dört erkek de 1936 yılında baba olacaklar. Aile dört artacak!
İki çocuğu, fotoğrafta iki uçta olan ortanca kız kardeş üçüncü çocuğuna hamiledir. En solda, yanına ablasının kızına alan ve elini tutan, ailenin en küçük bireyi, hemen arkasındaki erkekle bir yıl önce evlenmiştir ve o da ilk çocuğunu dünyaya getirecektir 1936’da.
Dokuz eksik sayıya karşın birkaç ay içinde doğacak olanlarla bu büyük fotoğraftaki imgelem sayısal açıdan on yedi kişiye yükselir.
Anne ve baba, iki; büyük abla, eşi ve üç çocuğu ile beş, küçük erkek kardeşin eşi ve büyük erkek kardeşin en büyük kızı ile, büyük aile fotoğrafında dokuz kişi eksik.
Eksik dokuz kişiye karşılık, burada on dört kişi var. Bu fotoğrafdaki aile toplam sayısına, (fotoğraftaki üç bayanın da aynı yıl doğum yapacağını göz önüne alırsak) aynı yıl üç kişi daha katılacak demektir.
Bu nedenle büyük fotoğrafta göreceli on dört kişi olan sayı aslında göreceli on yedi kişidir.
Üst fotoğrafta merkez, büyük ağbinin eşi, beşinci derece bile yakın olmayan ilk gelin, beş kardeşli çekirdek aileye yüzyılın ilk çeyreğinde katılır ve kısa sürede altı çocuk annesi olur.
Rönesans portre ressamlarına poz verir gibi 1936 Sarıkamış’ta görselleşen bu anne, üstteki fotoğraftan kısa süre sonra yedinci çocuğu dünyaya getirecektir.
Görüleceği gibi buradaki çekirdek aile sayısına doğumlar açısından bakılınca bu fotoğraf farklı bir anlam daha kazandı.
Kendi içinde birinci, ikinci, üçüncü derece aile/içi yakın geleneksel evlilik yapmayan bir aile var karşımızda. Mal ve iktidar bölüşümü, paylaşımı kaygısıyla yapılan aile içi, kuzenlerle evlilik yok ve bu açıdan bakınca bu fotoğraf çok farklı bir anlam daha kazandı şimdi.
Şimdi kağıt, kalem, kitap hışırtılarını bir an bırakıp geriye dönelim!
Salt rönesans çağı portre görselliği çağrışımına değil, yüzyılın ikinci çeyreğinde, Kars Platosu ile yüzü batıya dönük bu çekirdek ailenin nüfus hareketleri imgelemine de fazla yorum katmadan bu büyük fotoğrafa evet, bu büyük fotoğrafa bir kez daha birlikte bakalım.
Sevgi, içtenlik…
Tekin SonMez
Stockholm, 22 Ocak 2010
