Henrik von Düben, Johan Kaspar Kröcker, J C Jacobsen ve Carl Jacobsen, Fritz Dölling (1824 – 1903) ve Carl Gustaf Simonsson, Johann Hartmann (1830-1874), Franz Heis (1838 – 1898) ve Johann Kalb gibi, Almanya’dan yüzyılın ortalarında İsveç’e işçi, ya ustabaşı olarak gelmiş ve bu ülkede iş sahibi olmuş Almanlar.. İsveç ticaret ve endüstri tarihine katkıları oldu ve o döneme göre İsveçli milyonerler oldular. Ressam Zorn’u dünya sahnesine çıkaran faktörlerden birisi…
Anders Zorn, 18 Şubat 1860’da Mora/İsveç, Dalarna bölgesinde
150 yıl önce basit fakat yoksul olmayan bir köyde doğdu.
Siljan akarsuyu çevresindeki kırsal insanları gibi doğa yaşam koşullarında büyüdü.
Yıldız bir sanatçı söz konusu ise, onu birbirine koşut iki ayrı düzlemde izleyebiliriz.
İlkin bir ressamın, arkaplanla, yaşamla varsıllaşması için fiziki çevre.. çoğrafya,
doğa, kent, ülke gibi koşulları üzerine zihinsel bir tasarım yapalım.
İkincisi, bu ressamı sosyal hiyerarşi içinde kamuoyunun ilgisine,
övgü ve onayına taşıyabilecek, ekonomisiyle ilerlemeye destekli sosyal çevre, aile tasarımı olsun.
Bu iki paralel kulvarda, bir dünya yıldızı Anders Zorn için nasıl bir tasarım kurulabilir?
Anne, baba, her ikisinin aile çevresi doğal ve sosyal yaşam olanakları söz konusu olacak değil mi?
Bu faktörlere bakalım.
Köylü anneanne(ilk resim)Hass Karin Andersdotter (1806-1894).
Anders Zorn’un annesi Grudd Anna Andersdotter (1838 -1920, ikinci resim) kentlere çalışmaya giden mevsimlik işçi.
İş mevsimi dışında Dalarna Bölgesi’nde Siljan Akarsuyu çevresi, Mora’ya yakın bir köyde, doğup büyüdüğü kırsalda yaşıyor.
Zorn, bu iki kadın arasında büyür.
Zorn’un babası Johann Leonard Zorn, Bayern bölgesinde (1831) bir köyde çok çocuklu ailede doğmuş.
Otuz yaşlarında İsveç’e gelmiş, yeni gelişmekte olan bira üretimi sektöründe bir süre işçi olarak çalışmış, ustabaşı olmuş.
Grudd Anna Andersdotter ile kısa süren bir aşk serüveni yaşamış ve sonra Finlandiya’ya geçip orada ustabaşı olarak ölmüş (1873) bir Alman.
Anders Zorn’un yaşamında anne/baba, çekirdek aile yok.
Bir dünya yıldızının doğumunu muştulayan, bir belirti var mı bu yaşamsal çevrede?
O yüzyıllara göre de geçerli olan dar alanlarda ‘hemşehrilik’ bağları vardır.
Uluslararası alanlarda ise Almanlık, İsveçlilik, Türklük gibi bir yaklaşım.
İsveç’te Anders Zorn için hemşehrilik fırsat yaratır.
Annesi Grudd Anna, Alman çevrelerde bira üretimi dalında mevsimlik işçi olarak çalışır ve yardım ister onlardan.
Babasının meslektaşları, Alman ustalar ki bunlar İsveç’te zengin olmuş ve İsveç ekonomisine, kültürüne o yıllarda yön vermiş insanlardır.
İşte bu koşullar öne çıkar…
Şöyle ki; Henrik von Düben (1856-57), Johan Kaspar Kröcker, J C Jacobsen ve Carl Jacobsen, Fritz Dölling (1824 – 1903) 1862’de Carl Gustaf Simonsson, Johann Hartmann (1830-1874), Franz Heis (1838 – 1898) gibi…
Johann Kalb (1854-1870) gibi, Almanya’dan yüzyılın ortalarında İsveç’e işçi, ya ustabaşı olarak gelmiş ve bu ülkede iş sahibi olmuş Alman hemşehriler…
Bu kişiler İsveç ticaret ve endüstri tarihini yaratmakla kalmazlar, o döneme göre İsveçli milyonerler olurlar.
Zorn’u dünya sahnesine çıkaran faktörler.. sürdüreceğiz…
Sevgi, içtenlik…
Tekin Sonmez, 22 Şubat 2011, Stockholm
İlk resim: Vart dagliga bröd (1887) akvarel 68 102 Nationalmuseum Stockholm
İkinci resim: Mona (1898) olja, 1o8 x 82 Zornsamlingarna, Mora
Daha fazlası için Bakınız;
http://fairtekinsonmez.blogspot.com/
http://stockholmtekinsonmez.blogspot.com/
http://friendostekinsonmez.blogspot.com/
