Doğu Ekspresi ile Kars’a gidiyoruz yine. Kars yörelerinde al duvak, gelin götürme, pürçek kesme törenleri ile ilişkin Ani eski Muhtarı Abdurrahman Aydın ile bir söyleşi yayınlmıştım. Bu konu sürüyor.
Bir simgeler dünyası ile karşılaşıyoruz. Şöyle ki bekar kızlarda pürçek kesme olmadığını öğreniyoruz. Pürçek evlilik simgesi olarak karşımıza çıkıyor. Pürçek kesme kadar ilginç olan başka bir töre var. Özünde at yarışı olan ‘müjde yastığı’ konusunu şimdi aşağıda birlikte izliyoruz.
Sevgi, içtenlik…
Tekin SonMez
Stockholm, 1 Ocak 2010
SORU; Abdurrahman Bey, anladık gelin saçlarını, daha özü saçlı olduğunu gösterecek! Pürçek kesme ne zaman olurdu?
YANIT; Düğünden iki gün sonra saçı yazmadan çıkarır keserdiler, temsili bir şey pürçekler çıkardı.
SORU; Bir anlamda kellik yok anlamı! Peki kızlarda pürçek yok mu?
YANIT; Yok! Kızlarda yok! Gelin olana kadar yok! O pürçek, yeni gelin olduğuna dair; evlendiğine dair temsili bir şey.
SORU; Abdurrahman Bey, düğün Perşembe başladı ya Cuma başladı, Pazar günü gelin oğlan evine gitti. Başka ne tür töreler vardı?
YANIT; Güreş varıdı! İşte gelini; o götürme, gız evinden oğlan evine götürme günü gelinin önünü garanti keseridiler güreşçiler.
SORU; Peki! Cırıt atma! Davul zurna at oynatma, yarış yok mu?
YANIT; Varmış, cırıt da varımış. Hem de at beslerlermiş; herkes kendi evinde bir cırıt atı.. meşhurmuş bizim köyde cırıt. At yarışları yaparlarmış! Diyelim ki bugün Kars’dan Ocaklı’ya ki onlara rasladım,’müjde yastığı! O bizde yenge usülü vardır. Bir oğlan yengesi, bir de kız yengesi.. Yastığı kız yengesi oğlanın evine getirirken, o hazırlar. Atlılar, yani ‘at devri’ni anlatıyorum, gene halen var.
SORU; At döneminde yastığı at ile kapıp kaçırıyorlar mı?
YANIT; Diyelim, taksiynen gelir alır o yastığı, getirir oğlanın evine, gelin getirilene kadar bahşişini yengeden alır. At dönemi de böyle.
SORU; Şu işi başından anlatalım. Kuralı nedir? Kaç atlı ile olur?
YANIT; Atına güvenen çıkar, ilerden gider.. Üç yüz atlıya rastladım Hocam! Üç yüz atlıya! Ahan bu Kars’ın aşağı Yalın Kaya’dan bizim köye yastığı alan müjde getirirdi bahşişi alırdı.. bu usüller varıdı…
SORU; Yastığı geline vurma, gibi bir töre de var mıydı?
YANIT; Yok! Yastığı gelinin yengesinden alırdılar; yengeye bir bahşiş verir öyle alırdılar. Atı da meşhur ise.. o kırk elli atlı içerisinden oğlan evine gelene kadar başı o çekip getirirse, bahşişi o alacak! Bahşiş de pek önemli değil! Bir ata sözü var; Bir atın ayvazı bir elmadır, diye. Gelsin de, yeter ki bir elma olsun; yeter ki benim atım gelsin.
Kars, Temmuz 2003