Bir kent nasıl, hangi ölçütle gerçeğe yakın betimlenebilir?Ne tür imgelemler öne geçer ve o kent o imge ile çağları aşar.
Çağları bırakalım da günümüzün imgelem gücüne bakalım bir.Çocuklar, kadınlar, gençler, evler, araçlar, caddeler, anıtlar, tarih, coğrafya, ekeonomi ve başka konular ve olgularla betimlenebilir.
Örneğin getirisi olarak bir kentte turizm öne geçer Mardin gibi.
Bir kentte yüzlerce yıl önceki savaşlar, bir kentte köprüler öne geçer betimleme imgesi olarak.
Diyarbakır, bakır ülkesi, bakır bölgesi anlamında bir çevrimle sözcük çözümü verse bile bu yetmez.
İster bakır ister demir ve tunç çağları ile bir kente yaklaşmak, biraz da tarih felsefesi ister ve nüfus hareketleri analitik bakışı ister.
Bu bölge Kuzey Mezopotamya. Hammurabi yasalarına bir kurşun atımı uzaklıkta bir toprak parçası.
Mısır Firavunlarından kaçan Musa’nın takipçilerinin ilk sığındıkları yerlerinden birisi.Daha sonra Ä°sa ve ona baÄŸlı inancaların ilk yayıldığı bölge yine burası.
Böyle ilkleriyle varoluÅŸan bir kent baÅŸka nerede ortaya çıkabilir…Birbirine bakarak yarışan kentler bu coÄŸrafyadadır.
Mardın, Van, Bitlis, Diyarbakır en yakın alanlarda, sınırlarıyla geçerler birbirlerine. Kardeş gibidir hepsi.
Böyle yakınlık bile, kardeşler gibi onları yarıştan rekabetten alakoymaz hiç bir şey tarih boyunca.Klanlara bağlı kent beylikleri, yazılı tarihle saptanmamış ilk feodal evrelerdeki beyliklere kişilik ve kimliklerini vermiş kentlerdir bunlar.
Yüz yıl süren Haçlı Seferleri’nin bu kentlere verdiği artı ve eksiler nesnel ortamda saptanmamıştır.
Fakat ÅŸurası kesin bir doÄŸruluk içerir ki bu kentler kültürel tarih felsefesi baÄŸlamında, nasıl ki Musa’nın ilk takipçilerine sığınak olduysa, nasıl ki Roma’dan kaçan ilk Hırıstiyanların kentleri kimlikleriyle varolduysalar, daha sonra ilk Ä°slam kentleri de oldular.
İster kılıç zoruyla, ister direnmenin boşunalığını görerek, ister gönül bağlanmasıyla, kökten nüfus hareketleri de içeren böyle bir evrilme de yaşamış bu kentler.
Son yüz yıl bu kentlerde nelerin olup bitiği tam yazılmış değil.Fakat yeni bir evre de başlamıştır.
Abdurrahim Bey, kaldığım otelde resepsiyon çalışanı, burası aslında eski bir Ermeni kentidir diyor.Sevgi, içtenlik…Tekin SonMez, 25 Mayıs 2012, Diyarbakır.
